Wśród pereł Pałuk, regionu geograficzno-historycznego we wschodniej Wielkopolski niewątpliwie jedną z czołowych ról odgrywa Gąsawa. W 1388 roku miejscowość uzyskała prawa miejskie, co jasno zaświadcza o jej roli i średniowiecznym rodowodzie. Niestety, utraciła je w 1934 roku i dzisiaj jest to oficjalnie wieś pełniąca funkcję stolicy gminy. Zachował się jednak średniowieczny układ urbanistyczny, który zdradza miejską przeszłość Gąsawy. Co dzisiaj warto zobaczyć w tej miejscowości i w jej najbliższych okolicach?
Kościółek św. Mikołaja – gąsawska perełka
Niewątpliwą perełką Gąsawy jest znajdujący się w samym centrum wsi kościół św. Mikołaja, charakterystyczna drewniana świątynia niewielkiej wielkości, ale bardzo ciekawej urody. Zbudowany został ok. 1625 roku przez kanoników regularnych z Trzemeszna w konstrukcji zrębowo-szkieletowej, wykonany z drzewa modrzewiowego. W środku zachowały się unikalne, barokowe malowidła ścienne, które zostały w ostatnim czasie poddane gruntownej renowacji. Ma ona na celu wyłuskanie ich dawnego blasku, aby w jeszcze szerszym stopniu mogły zostać docenione przez turystów. W otoczeniu kościółka znajduje się niewielki skwer, w którym urządzono urokliwą fontannę i tablicę informacyjną przeznaczoną dla ciekawych innych atrakcji w regionie.
Leszek Biały i jego zabójstwo
Niewątpliwie najważniejszym historycznie wydarzeniem, które miało miejsce w średniowiecznej Gąsawie był tamtejszy zjazd książąt piastowskich w roku 1226. Podczas niego panujący wówczas w Krakowie, Leszek Biały został zamordowany przez swoich politycznych oponentów. Zamach został upamiętniony pomnikiem w leżącej obok Gąsawy miejscowości, w Marcinkowie Górnym. Monument przedstawia jeźdźca na koniu, robi szczególnie wrażenie z powodu swojej śnieżnobiałej barwy.
Gąsawska Kolej Wąskotorowa
W sezonie turystycznym prężnie działa w Gąsawie jedna z nielicznych nadal działających w Polsce kolei wąskotorowych. Prowadzi ona do Żnina przez znane miejscowości turystyczne – Wenecją oraz Biskupin, często odwiedzane przez przybyszy z całej Polski. Przejażdżka kolejką wąskotorową będzie niesamowitą przygodą nie tylko dla młodszej części ruchu turystycznego, ale także dla ich rodziców czy osób starszych, którym miło będzie wspomnieć dawne czasy, gdy kolejka funkcjonowała regularnie i woziła uczniów do szkół, a pracowników do zakładów pracy. Kolejka jest jednym z ostatnich zachowanych wąskotorowych reliktów, które niegdyś na terenie województwa kujawsko-pomorskiego były niesamowicie gęsto rozmieszczone. Dzisiaj ten typ transportu został wyparty przez ruch samochodowy.
Biskupin w zanadrzu!
Gąsawa leży dosłownie parę kilometrów od bardzo popularnej atrakcji turystycznej regionu Pałuk – stanowiska archeologicznego w Biskupinie, które prezentuje wykopaliska potwierdzające istnienie w tamtym miejscu dużej osady kultury łużyckiej. Jest to jeden z najstarszych zachowanych dowodów osadnictwa na terytorium dzisiejszej Polski. Mieszkańcy Biskupina nie byli Słowianami – najprawdopodobniej mówili językami z grupy germańskiej i opuścili swoją osadę na długo przed przybyciem potomków dzisiejszych Polaków. Cenne stanowisko archeologiczne jest najchętniej odwiedzane we wrześniu – wówczas odbywa się tam coroczny festyn, na którym odbywa się mnóstwo ciekawych atrakcji i historycznych inscenizacji.